Artrose in de knie

De knie is het meest ingewikkelde gewricht van het menselijk lichaam. Eigenlijk bestaat de knie uit twee gewrichten, die samen een scharniergewricht vormen. Normaal kan een scharniergewricht in één richting bewegen: buigen en strekken. Maar bij de knie is dat een beetje anders, deze kan namelijk ook draaien. Tijdens het draaien houden komvormige kraakbeenschijfjes op het uiteinde van het scheenbeen (het onderste been) het dijbeen (het bovenste been) op zijn plek. Maar wat gebeurt er als dat kraakbeen door knieartrose verslechtert?

Als kraakbeen in de knie verslechtert, is het bewegen van de knie pijnlijk. Gezond kraakbeen verbindt botten zonder dat zij elkaar direct raken. Als zij elkaar wel raken, veroorzaakt dat pijn en beschadigingen. Het contact met kraakbeen doet geen pijn, want er lopen geen zenuwen of bloedvaten door het weefsel. Ook beschadigen botten het kraakbeen niet. Het kraakbeen is namelijk een beetje flexibel; waardoor de vorm kan aanpassen. Dat er geen zenuwbanen en bloedvaten door het kraakbeen lopen heeft ook een nadeel: het kraakbeen kan hierdoor niet herstellen. Het is dan ook belangrijk om schade te voorkomen.

Wat is artrose in de knie

Bij artrose in de knie is het kraakbeen beschadigd; het is dun en onregelmatig. Kraakbeen hoort juist dik en glad te zijn, zodat de botten soepel langs elkaar bewegen. Het kraakbeen in de knie zorgt voor een soepele beweging tussen het scheenbeen en het dijbeen. Het scheen- en dijbeen worden bij elkaar gehouden door het gewrichtskapsel dat gevuld is met gewrichtsvocht. Aan de binnenkant van dat kapsel zit een slijmvlieslaag. Bij knieartrose ontstaan soms ontstekingen in het slijmvlies, waardoor de knie opzwelt. Wereldwijd hebben ruim 300 miljoen mensen last van knie artrose, zo blijkt uit onderzoek.

Artrose in de knie: symptomen

Het beschadigde kraakbeen in de knie zorgt voor pijn en stijfheid. Op de plekken waar het kraakbeen dun is, kunnen de botten van het scheen- en dijbeen elkaar raken. Hierdoor wordt bewegen in veel gevallen erg vervelend en moeilijk. Door belasting, zoals bij traplopen, wordt de pijn in de knie erger. Maar ook na een tijd stilzitten, kan de knie stijf en pijnlijk zijn. Bij knieartrose kunnen ontstekingen en vochtophopingen ontstaan, die maken het buigen en strekken ook moeilijk. De symptomen van knieartrose zijn op sommige dagen beter uit te houden dan op andere dagen. Soms is het gewricht bijvoorbeeld zo stijf of vol vocht, dat de knie niet helemaal meer kan buigen en erg pijnlijk is.

Bij knieartrose raakt niet alleen het kraakbeen beschadigd, het bot kan ook vervormen. Bij elke vorm van artrose kan er nieuw bot groeien op de plekken waar het kraakbeen erg dun is. Het bot wordt groter om de belasting te verdelen over een groter oppervlakte. Er ontstaan zichtbare en voelbare knobbels die osteofyten heten. De osteofyten groeien vooral aan de rand van het bot en duwen tegen de wand van het gewrichtskapsel aan. Vaak geeft dit een onprettig en pijnlijk gevoel.

Oorzaak nog onbekend

Knieartrose heeft niet één duidelijke oorzaak. Er wordt nog altijd volop onderzoek gedaan naar de oorzaken. Inmiddels is wel bekend dat meerdere factoren de kans op artrose vergroten. Zo is bekend dat artrose in de knie erfelijk is; ouders kunnen het aan hun kind overgedragen. Ook weten we dat het idee dat artrose vooral een ouderdomsziekte is, niet helemaal klopt. Al vanaf 50-jarige leeftijd wordt artrose regelmatig vastgesteld, volgens Nivel, het landelijk onderzoeksbureau voor de gezondheidszorg. Wel is duidelijk dat hoe ouder we worden, hoe groter de kans is op artrose. Daarbij hebben vrouwen meer kans op artrose dan mannen. Net als mensen met overgewicht of een zwaar fysiek beroep. Als artrose veroorzaakt wordt door deze indirecte factoren noemen we dat primaire artrose. De oorzaak is niet helemaal duidelijk. Artrose in de knie is secundaire artrose als er een onderliggende oorzaak is. Bijvoorbeeld een blessure of ongeluk uit het verleden of een aangeboren, verkeerde stand van de benen.

Behandelen met oefeningen en bewegen

Er zijn verschillende manieren om de klachten van artrose in de knie te verminderen. Maar een behandeling om artrose aan de knie te genezen, bestaat nog niet. Als artrose in de knie is vastgesteld, is het advies om meer te bewegen. Dat houdt het gewricht soepel. Verder worden mensen met overgewicht dringend geadviseerd om op een gezond gewicht te komen. Overgewicht is namelijk extra belastend voor de knie. Mensen met een zwaar beroep of een belastende sport, moeten de belasting voor de knie zo laag mogelijk houden. Wandelen, fietsen en zwemmen zijn goede manieren van bewegen, omdat de knie hierbij geen klappen opvangt. Terwijl de knie tijdens het hardlopen bij elke stap het lichaamsgewicht moet opvangen.

Als het lastig is om zelf voldoende en gedoseerd te bewegen, kan een fysiotherapeut helpen. De therapeut kan speciale knieartrose oefeningen voorschrijven en begeleiden bij het oefenen. De artrose stichting van Atlanta geeft enkele voorbeelden van knieoefeningen bij artrose. De oefeningen kunnen, zeker in het begin, wat oncomfortabel aanvoelen.

Pijnbestrijding bij artrose in de knie

Het kan natuurlijk ook zijn dat de knie te pijnlijk is om oefeningen te kunnen doen. Er zijn dan verschillende pijnstillers die in overleg met een arts gebruikt kunnen worden. Van paracetamol tot ontstekingsremmende NSAID-medicatie, bijvoorbeeld: ibuprofen, naxproxen of diclofenac. NSAID-medicatie is verkrijgbaar als pil of als gel om op de knie te smeren. Bij hevige pijn kan sterkere pijnstilling de pijn te verlichten. Een andere oplossing om de pijn van artrose in de knie te verminderen, is een kniebrace. Deze ondersteunt de knie waardoor deze minder snel overbelast raakt. Er zijn verschillende soorten kniebraces. Een compressiebrace is bedoeld voor beginnende artrose en een corrigerende brace voor een knie in een verder stadium.

Als bewegen en fysio-oefeningen niet helpen, kan een prik in de knie de pijn verminderen. De arts kan bloedplasma uit het eigen bloed in de knie spuiten. Het bloedplasma helpt om het beschadigde gewricht te herstellen door lichaamsstoffen snel op de juist plek te brengen. Een andere optie is om vocht, dat lijkt op gewrichtsvocht, in de knie te spuiten, zodat het bewegen makkelijker gaat. Bij een (toenemende) ontsteking kan de pijn ineens hevig zijn. In dat geval spuit de arts een ontstekingsremmend hormoon in dat de pijn duidelijk vermindert, aldus het UMC.

Artrose in de knie: operatie

Als de pijn in de knie niet of nauwelijks wegtrekt, is een operatie aan de knie met artrose mogelijk. Dit is een ingrijpende behandeling van artrose in de knie. Hierbij wordt het hele kniegewricht vervangen door een kunstknie. De revalidatie van deze operatie duurt zo’n 6 weken. Daarna kan de pijn aan de knie in enkele jaren langzaam afnemen. Volledig herstel duurt gemiddeld een halfjaar. Helaas is de operatie geen garantie voor een pijnvrije knie. En er is een kleine kans op complicaties. Het lichaam kan de kunstknie afstoten of de wond kan infecteren. Een kunstknie gaat ook maar zo’n 10 tot 15 jaar mee. Daarna moet deze vervangen worden. Een operatie is daarom eigenlijk een laatste redmiddel dat gebruikt wordt als andere behandelingen niet helpen.