Valpreventie bij ouderen
Hoge drempels, een losliggend kleed of bijwerkingen van medicijnen: een valongeluk zit in een klein hoekje. Vooral onder 65-plussers is het risico om te vallen hoog. Uit onderzoek van het onafhankelijke expertisecentrum VeiligheidNL blijkt namelijk dat 34% van de senioren minimaal één keer valt. In de praktijk betekent dit dat er elke 5 minuten een 65-plusser op de Spoedeisende Hulp (SEH) behandeld wordt voor de gevolgen van een val. Vaak gaat het dan om (ernstig) lichamelijk letsel, zoals kneuzingen en botbreuken. Valpreventie voor ouderen is dan ook erg belangrijk.
Vraag nu de gratis valpreventiegids van Otolift aan. Een boekje vol met informatie over vallen en tips en oefeningen om vallen te voorkomen.
Wat is valpreventie?
Valpreventie is een verzameling van maatregelen om vallen te voorkomen. De betekenis van valpreventie is dus letterlijk: voorkoming van vallen. Omdat er verschillende redenen zijn waarom iemand kan vallen, is valpreventie maatwerk. Dat betekent dat de huisarts of een andere zorgmedewerker goed kijkt naar de situatie van de persoon die eerder gevallen is of meer risico loopt. Valpreventie wordt het meest ingezet om vallen bij ouderen te voorkomen, omdat zij het meeste risico hebben op een valongeluk. In 2018 werden 10.675 65-plussers in het ziekenhuis opgenomen, omdat zij gestruikeld of uitgegleden waren. Dat is ruim 78% van alle ziekenhuisopnamen voor deze oorzaken. Ook bij ziekenhuisopnamen na een val uit bed, van een stoel of van een vaste trap is meer dan de helft (ruim 58%) 65 jaar of ouder, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Waarom vallen ouderen?
Senioren kunnen door verschillende redenen vallen. Verlies van spierkracht, een verminderde stabiliteit, bijwerkingen van medicijnen en chronische aandoeningen zijn enkele oorzaken. Om de juiste valpreventie interventie (een plan van aanpak om vallen te voorkomen) op te stellen, is het belangrijk dat de persoonlijke redenen duidelijk zijn. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) maakt daarom onderscheid tussen persoonsgebonden valrisico en omgevingsgebonden valrisico.
Persoonsgebonden valrisico
Met het persoonsgebonden valrisico worden alle zaken die te maken hebben met de persoon zelf bedoeld. Dat kunnen ziekten zijn, zoals artrose, de ziekte van Parkinson of dementie. Ook een slecht zicht, een verstoord evenwicht en problemen met lopen zijn risico’s voor vallen. Net als slaap- en kalmeringsmiddelen en bepaald gedrag (zoals te snel opstaan en teveel te haasten) zijn volgens het RIVM oorzaken voor valongelukken. Ook psychologische klachten kunnen het valrisico verhogen. Op het kennisplein voor professionals uit de ouderenzorg (Zorg voor Beter) is bijvoorbeeld te lezen dat de angst om te vallen er bijvoorbeeld voor kan zorgen dat ouderen vaker of sneller vallen.
Omgevingsgebonden valrisico
Onder het omgevingsgebonden valrisico vallen alle zaken die te maken hebben met de inrichting van de woning, het gebruik van hulpmiddelen en de openbare ruimte. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan (te hoge) drempels, losliggende kleedjes of voorwerpen en te gladde schoenzolen. Ook een slecht onderhouden rollator, ongelijke bestrating en slechte straatverlichting zijn risico’s.
Het belang van valpreventie
Uit onderzoek van VeiligheidNL blijkt dat het aantal 65-plussers dat zich na een val bij de SEH meldt stijgt. Een reden hiervoor is de vergrijzing van Nederland. Een stijgend aantal ouderen zorgt voor een stijgend aantal valongelukken. Ook de ernst van het letsel stijgt. Een val in en om het huis zorgt bij 70-plussers vaak voor botbreuken (54%), hersenletsel (14%) en kneuzingen en schaafwonden (12%). Het hoge aantal botbreuken is goed te verklaren als een gevolg van het ouder worden. Volgens internationaal onderzoek verliezen 65-plussers jaarlijks zo’n 0,86% tot 1,12% van hun botmassa. Hierdoor worden botten brozer en breken ze sneller. Als het lichaam meer bot afbreekt noemen we dat osteoporose (letterlijk vertaald: poreus bot). Mensen die aan osteoporose leiden, hebben een nog groter risico op botbreuken.
Het risico om te vallen is voor oudere vrouwen het hoogst. Ook hebben zij een groter risico op letsel (CBS). Mannen vallen vaker door het verlies van ondersteuning (van bijvoorbeeld een rollator of wandelstok). Vrouwen vallen daarentegen vaker tijdens het wandelen, blijkt uit uitgebreid onderzoek naar valincidenten bij ouderen.
Gratis valpreventiegids
Vraag nu de gratis valpreventiegids van Otolift aan. Een boekje vol met informatie over vallen en tips en oefeningen om vallen te voorkomen.
"*" geeft vereiste velden aan
Richtlijn valpreventie
Om het voor zorgverleners makkelijk te maken om valrisico’s bij 65-plussers te herkennen en te verkleinen, is de richtlijn valpreventie ontwikkeld. Eerst schat de zorgverlener hoe hoog het valrisico is en daarna wordt er gekeken naar oplossingen. Omdat de risico’s persoonlijk zijn, verschillen ook de oplossingen per persoon. Valpreventie bij dementie wordt dan ook anders ingericht dan valpreventie bij de ziekte van Parkinson. De zorgverlener stelt daarom een valpreventie protocol op, waarin op de oudere afgestemde maatregelen en oplossing staan (ook wel valpreventie interventies genoemd).
Veilige trap
De meeste valongelukken van ouderen vinden in en om het huis plaats. Vooral de badkamer (14%), de slaapkamer (13%) en de vaste trap (11%) zijn risicovolle plekken, zo schrijft VeiligheidNL in ‘Vallongevallen ouderen in de privésfeer’. De trap vormt een groot risico, omdat de kans op ernstig letsel hier veel hoger ligt. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de trap veilig en goed begaanbaar is. Dat kan door het aanbrengen van antislip strips of vloerbedekking, en het vrijhouden van de trap. Als de trap niet veilig begaanbaar is, door bijvoorbeeld lichamelijke klachten, kan het verstandig zijn om een traplift aan te schaffen.
Valpreventie cursus voor ouderen
Er bestaan verschillende cursussen die gericht zijn op valpreventie voor ouderen. Een aantal van deze cursussen is erkend door het RIVM. Bij de groepscursus ‘In Balans’ krijgt de oudere voorlichting over de oorzaken van vallen en worden er bewegingsoefeningen geleerd. De groepscursus ‘Vallen Verleden Tijd’ richt zich juist op het aanleren van de juiste valtechnieken. Ook bestaan er thuisoefenprogramma’s, zoals het Otago Oefenprogramma. Deze cursus bestaat uit oefeningen die de beenspieren versterken en het evenwicht verbeteren. Welke valpreventie cursus voor ouderen het meest geschikt is, hangt onder andere af van de persoonlijke wensen en lichamelijke beperkingen.
De Factsheet ‘Effectiviteit van lichamelijke oefeningen bij valpreventie’ laat zien dat het volgen van een beweegprogramma (ook wel valpreventie cursus) het valrisico van thuiswonende ouderen met 21% verlaagt. Beweegprogramma’s waarbij de nadruk gelegd wordt op het verbeteren van de balans en waarbij minimaal 3 uur per week wordt geoefend, verlagen het risico om te vallen met 39%.
Valpreventie oefeningen
Om vallen bij ouderen te voorkomen, is het, is het belangrijk dat 65-plussers voldoende bewegen. Daarom bestaan er verschillende oefeningen die individueel of in groepsverband gevolgd kunnen worden. Veel oefeningen zijn gericht op afzonderlijke lichaamsdelen, zoals de benen, de voeten en enkels en de bekken. Ook bestaan er oefeningen voor het verbeteren van de balans. Enkele oefeningen uit de cursussen In Balans en Bewegen valt Goed!:
1. Opstaan uit een stoel
Neem plaats op een stoel. Schuif iets naar voren en zet de voeten stevig op de grond. Duw de zolen van de voeten naar beneden en buig de liezen naar voren. Neem een skihouding (de voeten uit elkaar, de knieën licht gebogen) aan om veilig op te staan.
2. Sterke benen
Neem plaats op een stoel. Strek één been vooruit en trek uw tenen naar u toe. Tel tot 8 en laat uw tenen weer van u af wijzen. Doe dit 8 keer en herhaal de oefeningen dan met uw andere been.
Vallen bij ouderen voorkomen
Welke valpreventie aanpakt het best werkt, hangt dus af van meerdere zaken. Het is belangrijk om eerst te achterhalen waarom iemand valt. Zo kan de oorzaak gericht opgelost worden. Er bestaat daarom ook geen kant-en-klare oplossing voor valongelukken. Samen met een zorgmedewerker, zoals de huisarts of fysiotherapeut, kunnen valpreventie maatregelen opgesteld worden. Dit kan bestaan uit deelname aan een cursus, een aanpassing van de medicijnen of de aankoop van hulpmiddelen. De juiste combinatie van valpreventie interventies voorkomt vervelende valongevallen.
Vraag nu de gratis valpreventiegids van Otolift aan. Een boekje vol met informatie over vallen en tips en oefeningen om vallen te voorkomen.
Meer over gezondheid