Dementie
Vergeten waar de auto geparkeerd staat of even niet op een woord kunnen komen. In de meeste gevallen is het normaal om wel eens wat te vergeten. Maar soms is er meer aan de hand. Wereldwijd leven ruim 55 miljoen mensen met vergaande geheugenproblemen. Zij hebben een vorm van dementie: een aandoening waarbij de hersenen moeite krijgen met het verwerken van informatie.
Wat is dementie?
Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziekten die invloed hebben op de werking van de hersenen. De naam van de ziekte komt van het Latijnse woord dementia (zonder geest). De betekenis van dementie is dan ook ‘ontgeesting’. Iemand die aan dementie lijdt, kan naast geheugen- en taalproblemen namelijk ook last krijgen van veranderingen in zijn karakter. Hierdoor kan iemand die normaal heel rustig is, ineens heel boos of driftig worden. En mensen die normaal heel extravert (heel sociaal) zijn, kunnen juist heel introvert (in zichzelf gekeerd) worden.
Soorten dementie
Er bestaan meer dan 50 ziekten die onder dementie vallen. Deze vormen hebben met elkaar gemeen dat zij de hersenen aantasten. De oorzaak, het verloop en de symptomen kunnen anders zijn. Zo bestaan er ook dementiesoorten die over kunnen gaan, zoals mild cognitive impairment (MCI). De bekendste vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en Lewy body dementie.
Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is de meest bekende vorm van dementie. Volgens Alzheimer Nederland lijdt 70% van de mensen met dementie aan alzheimer. Bij deze ziekte ontstaan altijd problemen met het geheugen. Oudere herinneringen, van bijvoorbeeld de jeugd, blijven beter hangen dan nieuwe(re) herinneringen. Bij alzheimer zorgen ophopingen van eiwit in en op zenuwcellen ervoor dat deze cellen afsterven. Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat de hersenen krimpen.
Lewy body dementie
Bij Lewy body dementie ontstaan er Lewy bodies (Lewie-lichaampjes) in de hersenen. Een Lewy body is een ophoping van eiwitten die het zenuwstelsel aantast. Hierdoor kan iemand met Lewy body dementie gaan hallucineren en problemen krijgen met oriënteren en het vasthouden van de aandacht. Ook kunnen er klachten ontstaan die ook bij de ziekte van Parkinson voorkomen, zoals het trillen van handen of benen.
Vasculaire dementie
Vasculaire dementie ontstaat door een probleem in de bloedvaten in de hersenen. Een beroerte kan daarom een oorzaak zijn van deze dementiesoort. Net als bij andere vormen van dementie, komt vasculaire dementie voor op iedere leeftijd. De meeste mensen zijn wel 65 jaar en ouder. Vasculaire dementie kan verschillende symptomen geven, zoals langzamer denken, problemen met de concentratie en veranderingen in de persoonlijkheid en gemoedstoestand. Wat de symptomen precies zijn, hangt af van het deel van de hersenen dat is aangetast.
Symptomen van dementie
De symptomen die iemand met dementie ervaart kunnen per dementiesoort verschillen. In het beginstadium, bij beginnende dementie, kunnen de verschijnselen ook anders of minder heftig zijn. De ziekte kan hierdoor minder goed herkend worden. Trager reageren en moeite met het vinden van de juiste woorden zijn wel kenmerken die bij verschillende vormen van dementie voorkomen.
Vaak wordt er gedacht dat iemand met dementie altijd vergeetachtig is. Bij dementie is er echter meer sprake van geheugenverlies dan vergeetachtigheid. Nieuwe herinneringen kunnen niet goed opgeslagen worden en uiteindelijk verdwijnen ook oudere herinneringen. Problemen met het geheugen passen wel bij vrijwel alle vormen van dementie. Het kan in het begin van de ziekte of later ontstaan. Andere dementiesymptomen zijn:
- veranderingen in de persoonlijkheid;
- moeite met praten;
- moeite met slikken;
- problemen met het inschatten van afstanden;
- minder uitgesproken bewegingen in het gezicht;
- lichamelijke klachten, zoals stijve ledematen.
Behandeling bij dementie
Voordat de behandeling van dementie kan starten, moet er eerst een diagnose gesteld worden. Vaak wordt de diagnose gesteld door een huisarts. Eventueel kan er ook doorverwezen worden naar een geheugenpolikliniek, een speciale afdeling voor mensen met geheugenproblemen. Ook de afdeling neurologie kan onderzoek doen naar dementie. Geen enkele vorm van dementie is momenteel te genezen. De behandeling ervan zal dus vooral gericht zijn op het bestrijden van symptomen en het voorkomen of uitstellen van een erger verloop. Dat kan door het voorschrijven van medicijnen die het proces van de ziekte vertragen.
Ook psychosociale interventies zijn een belangrijk onderdeel van de behandeling, aldus de Federatie Medisch Specialisten (FMS). Dat zijn vormen van therapie die gericht zijn op het verminderen van symptomen en het vergroten van de kwaliteit van leven. Muziektherapie is daar een voorbeeld van. Muziek kan ingezet worden om gedragsproblemen bij de demente of dementerende persoon te verminderen. Ook kan muziek herinneringen oproepen die de persoon kwijt dacht te zijn. Daarnaast kan het nodig zijn om hulpmiddelen aan te schaffen. Een rollator, een personenalarm met GPS-functie, een traplift zijn hulpmiddelen die vaak ingezet worden voor ouderen met dementie.
Dementie voorkomen
Dementie is dan nog niet te genezen, maar het kan in veel gevallen wel voorkomen worden. Roken, te veel alcohol drinken en overgewicht kunnen de kans op dementie bijvoorbeeld verhogen. Andere belangrijke manieren om dementie te voorkomen zijn voldoende beweging en gezonde voeding.
Bewegen en dementie
Bewegen heeft een positief effect op de hersenen, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Door voldoende te bewegen, kunnen de cognitieve functies verbeteren of minder snel afnemen. Cognitieve functies zijn onder andere het geheugen, de concentratie en hoe snel informatie verwerkt kan worden. Beweging kan daarom helpen om dementie te voorkomen of de symptomen van dementie te verminderen.
Voor ouderen met lichamelijke beperkingen en dementie kan het lastig zijn om voldoende te bewegen. Vooral ouderen die in een verpleeghuis wonen bewegen weinig. Toch zijn er vaak veel alternatieven om de beweegrichtlijnen te halen. Bij zwemmen, wandelen en fitness is de kans op blessures klein. Als deze sporten niet mogelijk zijn, dan zijn er nog voldoende alternatieven. Elke vorm van beweging telt, dus ook het zittend opvouwen van de was en koken.
Voeding en dementie
Net als bij andere ziekten is voeding belangrijk bij zowel de behandeling van als het voorkomen van dementie. Uit een uitgebreide studie blijkt bijvoorbeeld dat de inname van vitamine B4 (choline) invloed heeft op de ontwikkeling van dementie. De studie volgde ruim 2400 mensen over een periode van 22 jaar. Degenen die een hogere inname van B4 hadden, kregen op latere leeftijd minder vaak dementie en hadden ook minder last van cognitieve achteruitgang. Mensen die veel verzadigde vetten (dierlijke producten en fastfood) aten, hebben juist een hogere kans op het ontwikkelen van dementie.
Dementie bij ouderen
Dementie kan op verschillende leeftijden ontstaan, maar het komt het vaakst voor bij ouderen. Wereldwijd is 91% van de mensen met dementie ouder dan 65 jaar en dat cijfer loopt op met de leeftijd. De verwachting is ook dat het totale aantal mensen die een vorm van dementie hebben in 2030 uit zal komen op 78 miljoen en in 2050 zelfs op 139 miljoen, aldus de World Health Organization (WHO). Het aantal ouderen dat dementeert zal de komende jaren dus nog hoger worden.
Dementie op jonge leeftijd
Als dementie ontstaat bij iemand die jonger is dan 65 jaar, dan spreken we van jong dementen. Bij het overgrote gedeelte van deze jongere groep ontstaat de dementie tussen het 40e en 65e levensjaar. De ziekte kan zich echter wel sneller ontwikkelen dan op oudere leeftijd. Het gevaar van dementie op jonge leeftijd is vooral dat het moeilijker is om de ziekte te herkennen. Dat heeft ermee te maken dat jongdementie niet altijd dezelfde symptomen heeft als dementie op latere leeftijd. Zo wordt het geheugen minder of minder snel aangetast. Als de ziekte later ontdekt wordt, zal er ook later met de behandeling gestart worden en kan de ziekte veel schade aanrichten.
Meer over gezondheid