Wat is reuma?
Bijna 2 miljoen mensen in Nederland hebben een vorm van reuma. Elke dag komen daar ruim 700 mensen bij, zo blijkt uit gegevens van ReumaNederland. Reuma kan op alle leeftijden voorkomen, maar het komt vaker voor onder de 65 jaar. Maar liefst 1 op de 2 mensen met reuma is tussen de 40 en de 65 jaar oud. De bekendste reumasoorten zijn artrose, fibromyalgie, jicht en osteoporose. Maar wat is reuma eigenlijk en welke behandelingen zijn er mogelijk?
Reuma: meer dan 100 aandoeningen
Reuma is geen opzichzelfstaande ziekte, maar een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende soorten aandoeningen. Reuma kan ontstaan in gewrichten, spieren, pezen, botten en organen (zoals de huid). Waar de ene soort het kraakbeen in gewrichten aantast, zorgt de andere soort voor ontstekingen in de spieren. Hoewel de reumatische aandoeningen veel van elkaar kunnen verschillen, geven de meeste dezelfde klachten: pijn, stijfheid en vermoeidheid. Genezing is ondanks uitgebreid onderzoek en verschillende behandelmogelijkheden nog niet mogelijk. ReumaNederland, voorheen het Reumafonds, zet zich daarom in voor een betere behandeling en genezing van de verschillende reumatische aandoeningen.
Is reuma een spierziekte?
Omdat reuma alle lichaamsdelen aan kan tasten waarmee je beweegt, kan het ook voorkomen in de spieren. Als reuma de spieren aantast, dan noemen we het een spierziekte. Myositis is een voorbeeld van een reumatische aandoening die als spierziekte wordt gezien. Door een verstoorde afweerreactie valt het lichaam het eigen spierweefsel aan. Hierdoor ontstaan er ontstekingen en worden de spieren steeds zwakker. Andere reumatische aandoeningen tasten niet alleen de spieren of geen spieren aan. Daarom is reuma niet altijd een spierziekte.
Verschillende soorten reuma
Reumatische aandoeningen zijn onder te verdelen in categorieën. Bekende categorieën zijn artrose, ontstekingsreuma en weke delen reuma. Naast de reumatische aandoeningen die hieronder vallen, bestaan er nog meer soorten reuma. Zoals jicht, waarbij een stofwisselingsprobleem zorgt voor ontstekingen in de gewrichten en osteoporose, waardoor botmassa afneemt.
Artrose
In Nederland lijden ruim 1,5 miljoen mensen aan artrose. Bij deze aandoening gaat de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht achteruit, waardoor het gewricht en de botten eromheen slechter wordt. Artrose kan in alle gewrichten in het lichaam voorkomen. De meestvoorkomende plekken zijn de knieën en de heupen.
Ontstekingsreuma
Ontstekingsreuma is een auto-immuunziekte. De cellen van het afweersysteem vallen gezonde lichaamscellen aan, waardoor ontstekingen ontstaan. Dat kan in de gewrichten of spieren ontstaan, maar ook in de rest van het lichaam. Zo’n 420.000 mensen in Nederland lijden aan ontstekingsreuma. De meestvoorkomende vormen zijn polymyalgia rheumatica (spierpijn en -stijfheid) en reumatoïde artritis (ontstekingen in de gewrichten).
Weke delen reuma
Deze vorm van reuma veroorzaakt problemen in de weke delen van het lichaam. Dat zijn de gewrichtskapsels, de slijmbeurzen, banden, pezen en spieren: alle weefsels onder de huid, uitgezonderd de botten en organen. De bekendste aandoening is fibromyalgie. Symptomen van deze vorm van weke delen reuma zijn onder andere pijn en stijfheid in de spieren en het bindweefsel. Hoeveel mensen in Nederland aan weke delen reuma lijden is onbekend.
Symptomen van reuma
Omdat er heel veel verschillende aandoeningen onder reuma vallen, bestaat er ook een grote lijst met klachten die door reuma veroorzaakt kunnen worden. Reuma in de handen kan andere symptomen hebben dan reuma in de knie. Wel zijn er een aantal klachten die bij vrijwel alle soorten reuma voorkomen. De meeste mensen met reuma ervaren pijn, stijfheid in de spieren of gewrichten, vermoeidheid en moeite met bewegen. Ook pijnlijke en ontstoken gewrichten komen vaak voor bij reuma.
Vrouwen met reuma ervaren vaak meer en heftigere klachten dan mannen, zo blijkt uit onderzoek van kennisinstituut Nivel. Niet alleen de reumasymptomen, maar ook het verloop van de ziekte en de bijwerkingen van behandelingen worden door vrouwen anders ervaren. Waarom dat zo is, is nog niet duidelijk.
Heb ik reuma?
Om zeker te weten of het om reuma of een andere aandoening gaat, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Er zijn echter wel symptomen die op reuma wijzen. Spierpijn en -stijfheid, pijn bij het bewegen, krachtverlies en zwellingen kunnen symptomen zijn van beginnende reuma. In een later stadium kan reuma ook voor pijn en vervorming van botten zorgen. Alleen door onderzoek van een huisarts of een (gespecialiseerde) arts in het ziekenhuis kan met zekerheid vastgesteld worden of het om reuma of een andere aandoening gaat.
De oorzaak van reuma
Omdat er verschillende aandoeningen onder reuma vallen, zijn er ook verschillende oorzaken bekend. In sommige gevallen kan reuma het gevolg zijn van overbelasting van een gewricht of een te vaak herhaalde beweging. Ook kunnen andere aandoeningen de oorzaak zijn: jicht kan in een later stadium bijvoorbeeld artrose veroorzaken. Andere oorzaken van reuma zijn erfelijke aanleg, roken, (oude) blessures en virussen, schimmels en bacteriën. In de meeste gevallen is de oorzaak van reuma echter nog onbekend.
Behandeling van reuma
Reumatische aandoeningen zijn chronisch en daarom niet te genezen. De behandeling van reuma is daarom vooral gericht op het bestrijden van de pijn en het leren omgaan met de klachten van de ziekte. Voordat de behandeling start, moet er eerst vastgesteld worden om welke vorm van reuma het gaat. Dat kan al bij de huisarts, maar soms is het nodig om een reumatoloog, een specialist op het gebied van reumatische aandoeningen, te bezoeken. De diagnose wordt gesteld aan de hand van symptomen en eventueel een röntgenfoto. Het kan soms ook nodig zijn om het bloed te testen op reuma: ontstekingsreuma kan zo makkelijk opgespoord worden.
Als de diagnose reuma gesteld is, wordt er bekeken wat de beste behandeling is. Mensen met reuma krijgen vaak met verschillende behandelaars te maken. De reumatoloog is meestal de hoofdbehandelaar. Waar nodig schakelt de reumatoloog andere specialisten in, zoals een fysio- of oefentherapeut. Ook het gebruik van medicijnen en een eventuele operatie (vooral bij artrose) kunnen onderdeel zijn van de behandeling.
Reuma en bewegen
Regelmatig bewegen is belangrijk bij reuma. Het zorgt er namelijk voor dat de spieren sterk en de gewrichten soepel blijven. Ook kan het pijn en stijfheid verminderen. Het advies daarbij is om wel rekening te houden met de beperkingen en mogelijkheden en de bewegingen rustig op te bouwen. Korte wandelingen of fietstochten zijn goede vormen van beweging, maar bewegen hoeft niet altijd sporten te betekenen. Ook huishoudelijke klusjes tellen als beweging. Een fysio- of oefentherapeut kan helpen met het kiezen van een geschikte vorm van bewegen en het opbouwen ervan.
Medicijnen tegen reuma
Bij de behandeling van reuma wordt vaak gebruikgemaakt van medicijnen. Ze kunnen reuma niet genezen, maar ze kunnen bepaalde klachten wel verminderen. Er bestaat ook geen medicijn dat bij alle soorten reuma werkt. Welke medicijnen de reumatoloog voorschrijft is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de reumasoort en de klachten die iemand ervaart. Veelgebruikte medicijnen zijn pijnstillers en immuunonderdrukkende medicijnen. Immuunonderdrukkers zorgen ervoor dat de afweerreactie van het lichaam onderdrukt wordt en gewrichtsontstekingen verminderen. Maar ook ontstekingsremmers, hormonen en biologische medicijnen (gemaakt van dieren, planten, schimmels of bacteriën) worden gebruikt bij de behandeling van reuma.
Een operatie
Wanneer reuma de gewrichten aantast en andere behandelingen geen effect hebben, kan een operatie nodig zijn. Of een arts een operatie aanraadt, is afhankelijk van onder andere de hoeveelheid pijn, de beweegbaarheid van het gewricht en de lichamelijke conditie. Het herstel duurt vaak langer bij een hoge leeftijd en een slechte conditie. Ook is de kans op complicaties groter. Artsen houden daarom ook rekening met de risico’s die een operatie met zich meebrengt, zoals infectie van de wond, nabloedingen, slechte wondgenezing en trombose.
Een operatie kan gericht zijn op het schoonmaken van een gewricht. Zo’n operatie noemen we ook wel een synovectomie. Ook is een kijkoperatie mogelijk, waarbij stukjes kraakbeen verwijderd worden. Als het kraakbeen erg slecht is, kan het gewricht ook vastgezet worden. Dit verlicht de pijn, maar het zorgt ervoor dat het gewricht niet meer kan bewegen. Als de reuma het gewricht zo erg heeft aangetast dat het kraakbeen bijna volledig weg is, kan er een kunstgewricht (prothese) geplaatst worden. Het gewricht wordt dan vervangen. Een prothese heeft een levensduur van 15 tot 20 jaar. Deze operatie heeft daarom niet de voorkeur.
Hulpmiddelen bij reuma
Reuma kan voor beperkingen in het dagelijks leven zorgen. Zo hebben mensen met reuma vaak moeite met (trap)lopen en het huishouden. Hulpmiddelen en andere aanpassingen kunnen het leven een stuk makkelijker maken. Vooral voor ouderen met reuma kunnen hulpmiddelen belangrijk zijn. Als zij naast de reumatische aandoening ook last krijgen van ouderdomskwalen, kunnen zij toch zelfstandig thuis blijven wonen. Denk hierbij aan een wandbeugel bij het toilet om het opstaan makkelijker te maken en een rollator om zelfstandig te kunnen blijven lopen. Wanneer traplopen moeite kost of pijn veroorzaakt, is een traplift de uitkomst.
Reuma en voeding
Er is nog weinig grootschalig onderzoek gedaan naar reuma en voeding. Daardoor kan er ook niet met zekerheid gezegd worden of bepaalde voedingsmiddelen reumatische klachten kunnen verergeren of verbeteren. Begin 2021 zijn het Erasmus MC, Voeding Leeft en ReumaNederland gestart met een leefstijlonderzoek onder reumapatiënten. Bij 300 patiënten met verschillende soorten reuma wordt gekeken wat het effect is van voeding, beweging, ontspanning en slaap op hun leven. ReumaNederland raadt mensen met reuma die een dieet willen proberen aan om dit in overleg met een diëtist te doen. Het is namelijk belangrijk om voldoende voedingstoffen binnen te krijgen.
Meer over gezondheid