E-health: de zorg van de toekomst

Online een afspraak maken bij de huisarts, videobellen met een specialist en een pleister met slimme sensoren; het zijn stuk voor stuk voorbeelden van e-health. We hebben het dan over digitale (gezondheids)zorg. E-health gaat dus over alle online manieren die de gezondheid van een persoon, of de zorg in het algemeen, ondersteunen of verbeteren. Het kan ingezet worden als een aanvulling op de huidige zorg of als vervanging ervan.

De laatste jaren gaat de digitalisering van de zorg steeds sneller. Huisartsen en specialistische zorgverleners kiezen er vaker voor om online zorg mogelijk te maken. En de Rijksoverheid heeft een subsidieregeling opgezet om sneller te digitaliseren: de Stimuleringsregeling E-health Thuis (SET). Tot 1 januari 2022 is er 90 miljoen euro beschikbaar voor (nieuwe) initiatieven om ouderen en chronisch zieken te helpen om zo lang mogelijk thuis te wonen.

Wat is e-health?

E-health is onder te verdelen in e-zorg, e-ondersteuning en e-public health. Onder e-zorg verstaan we de digitalisering van de zorg zelf. Hieronder vallen online consulten, zoals een videogesprek met een arts, en het online stellen van een diagnose. Ook digitale preventie is belangrijk. Personen met een hoog risico krijgen dan op tijd de juiste zorg of hebben minder of zelfs geen zorg nodig. E-ondersteuning gaat over alles wat het mogelijk maakt om zorg te verlenen. Zoals het online maken van afspraken en digitale inzage in patiëntendossiers. De derde vorm van e-health, e-public health, omvat digitale gezondheidsvoorlichting en het voorkomen van ziekten en een slechte gezondheid bij grote groepen mensen.

Betaalbaar houden van de zorg

De inzet van e-health is volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een manier om de zorg betaalbaar te houden. Zo is te lezen in de publicatie ‘Stand van zaken E-health in 2020’. De zorg kost de overheid jaarlijks miljarden; in 2019 kwamen de totale uitgaven uit op 106,2 miljard (CBS). Volgens het RIVM lopen de uitgaven jaarlijks op, tot 174 miljard in 2040. De oorzaak hiervan ligt voor een groot deel bij de vergrijzing.

Nu al gaat een groot deel van het overheidsgeld naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Van de totale uitgaven in de zorg, wordt maar liefst 48% ingezet voor 65-plussers, zo blijkt uit cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Momenteel is deze groep goed voor 19% van het totaal aantal Nederlanders met een zorgverzekering. Het aantal 65-plussers blijft de komende jaren wel flink groeien. Hoeveel zorg iemand nodig heeft, groeit met de leeftijd. Zo hebben 85-plussers zo’n 15 keer per jaar contact met de huisarts. Ter vergelijking: het gemiddelde ligt op 5 contacten per jaar, aldus onderzoeksinstituut Nivel.

Onderdeel van de zorg

E-health kan dus een belangrijke rol spelen in het betaalbaar houden van de zorg. De focus ligt namelijk op het geven van zorg thuis. Onnodige ziekenhuis- en huisartsbezoeken worden hiermee voorkomen. En door meer in te zetten op preventie (e-zorg en e-public health) kunnen sommige zorgkosten helemaal voorkomen worden. In het huidige zorgstelsel ondergaat een patiënt de zorg die hij krijgt. Door de inzet van e-health wordt de patiënt onderdeel van de zorg. Bepaalde medische handelingen, zoals het verzorgen van wonden of het bijhouden van medische gegevens, kunnen onder begeleiding thuis en zelf uitgevoerd worden. De verwachting is dat de zorgkosten voor ouderen en chronisch zieken hierdoor lager uitvallen.

Toegankelijkheid van e-health

De digitalisering van de zorg heeft dus voordelen. Toch is het niet voor iedereen wenselijk. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 453.000 Nederlanders thuis geen toegang hebben tot internet. Ruim twee derde daarvan is 75 jaar of ouder. Meer dan de helft van de ouderen vindt dat de eigen digitale vaardigheden niet goed genoeg zijn. En dat is voor veel e-health oplossingen wel noodzakelijk.

De bereidheid om e-health te gebruiken is wel groot. Zo maken ouderen vaker gebruik van e-health dan jongeren. Om bijvoorbeeld online een herhaalrecept aan te vragen. Daar staat tegenover dat een grote groep senioren niet blij is met de digitalisering. 91% van de internetloze ouderen wil niet verplicht worden om alles online te doen, zo blijkt uit onderzoek van seniorenorganisatie KBO-PCOB. Dat geldt ook voor 46% van de senioren met internet. Vrijwel alle senioren vinden dat bedrijven en overheden altijd een alternatief moeten bieden voor mensen die geen internet hebben. Hoewel de overheid en zorgaanbieders het gebruik van e-health stimuleren, zal er – voorlopig – een grote groep zijn die geen gebruik kan maken van deze nieuwe technologieën.