Zo werkt mantelzorg in Nederland
Wanneer bent u mantelzorger? Als uw ouders op leeftijd zijn of de buurman herstelt van een operatie, dan staat u natuurlijk voor hen klaar. U haalt een boodschap, stofzuigt het huis of rijdt heen en weer naar het ziekenhuis. Maar is dat mantelzorg? Het is goed om te weten wat nu precies mantelzorg is. Want als mantelzorger kunt u soms een mantelzorgvergoeding krijgen en hulp inzetten als dat nodig is. Daarom vertellen wij u graag wat mantelzorg betekent.
Wat is mantelzorg?
Mantelzorg is onbetaalde hulp of zorg voor iemand met een of meerdere (gezondheids)beperkingen. Bijvoorbeeld voor mensen met een chronische ziekte, zoals MS of artrose, of voor mensen die hulp nodig hebben vanwege ouderdomsklachten. Vaak wordt deze zorg gegeven aan een dierbare, zoals een partner, ouders of kind. Mantelzorg is onder te verdelen in intensieve mantelzorger (minimaal 8 uur per week) en langdurige mantelzorger (minimaal 3 maanden) volgens het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS).
In Nederland zijn er 4,4 miljoen mantelzorgers. Van alle 16-plussers is 1 op de 3 mantelzorger. Het CBS onderzocht wat de mantelzorger doen. Het grootste deel, bijna 70%, van de mantelzorg bestaat uit huishoudelijke hulp, zoals schoonmaken en boodschappen doen. Daarnaast helpen de mantelzorgers met praktische dingen:
- Vervoer
- Gezelschap houden
- Regelen van geldzaken
- Klusjes in en om het huis
Ook verzorging kan een onderdeel van mantelzorg zijn. Dit bestaat uit twee soorten: persoonlijke verzorging, zoals wassen en aankleden, en medische verzorging, zoals het geven van medicatie of het verzorgen van wonden. Veel zorgontvangers, bijna 60%, worden liever verzorgd door een professionele zorgverlener dan door iemand die zij kennen. Ze hebben op dit gebied meer vertrouwen in een professionele zorgverlener. Ook willen ze hun partner, kinderen of kennissen niet te veel tot last zijn. 40% van de zorgontvangers wordt wel graag verzorgd door een bekende. Van hen heeft 82% de voorkeur om persoonlijke verzorging van hun partner te krijgen. Deze voorkeur is bij medische verzorging iets lager. Iets meer dan 78% ontvangt dat graag van hun partner.
Wie zijn de mantelzorgontvangers?
2 op de 3 mantelzorgontvangers zijn ouder dan 65 jaar. Veel mensen in deze leeftijdscategorie krijgen te maken met chronische of geestelijke aandoeningen. Hierdoor kunnen zij voor een langere periode lichamelijk beperkt raken. Onder mantelzorgontvangers komen dementie en geheugenverlies (18%) en psychische aandoeningen (14%) veel voor, volgens het rapport Voor elkaar van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dit zijn veelvoorkomende redenen waardoor mantelzorg nodig is. Het valt op dat vrouwen bijna 2 keer zo vaak mantelzorg ontvangen dan mannen. Dit komt waarschijnlijk omdat vrouwen gemiddeld langer leven, maar ook vaker last hebben van chronische aandoeningen.
De druk van mantelzorg
Veel mantelzorgers helpen hun naaste graag. Ze geven om de ander of vinden het normaal om elkaar te helpen. Maar mantelzorg kan ook nadelen hebben. Zo ervaren sommige mantelzorgers de zorg als zwaar. Volgens het CBS zijn veel mantelzorgers gemiddeld 10 tot 11 uur per week kwijt aan mantelzorg. Daarbij zijn veel van hen tussen de 50 en 65 jaar oud én heeft een kwart een betaalde baan van minimaal 32 uur per week. Dit samen met de reistijd naar de zorgontvanger, legt een grote druk op de schouders van mantelzorgers. Volgens het rapport voor elkaar wonen veel mantelzorgers dichtbij de zorgvrager. Toch moet 1 op de 7 mantelzorgers een halfuur reizen. Een mogelijke oplossing om de druk te verlagen, is het verkorten van de reistijd. U kunt een mantelzorgwoning overwegen. Zo kunt u dichtbij uw dierbare wonen en kost de zorg u minder tijd.
Volgens de voorspellingen van de Rijksoverheid wordt de druk op mantelzorgers alleen maar groter, want Nederland vergrijst. Er zijn in verhouding meer 65-plussers dan jongeren. In 2018 waren er nog 5 mantelzorgers per mantelzorgontvanger, in 2040 zijn dat er waarschijnlijk nog maar 3.
Mantelzorgvergoeding via de zorgverzekering
Sommige zorgverzekeraars helpen u een handje als de druk te veel wordt. Zij vergoeden bijvoorbeeld mantelzorgondersteuning: (tijdelijk) vervangende mantelzorg. Dat wordt ook wel respijtzorg genoemd. U kunt met een prettig gevoel op vakantie of een stapje terug doen als het u te veel wordt. Er zijn zorgverzekeraars die ook (een deel van) een mantelzorgcursus vergoeden. In dit soort cursussen kan algemene of specifieke informatie worden gegeven, bijvoorbeeld over de omgang met dementie. Met deze kennis begrijpt u uw dierbare beter en wordt de zorg zelf minder intensief. In uw polisvoorwaarden kunt u nalezen of uw verzekering, of die van degene die u verzorgt, mantelzorgondersteuning of -cursussen vergoedt.
Persoonsgebonden budget (Pgb) mantelzorg
U kunt niet alleen bij de zorgverzekeraars, maar ook bij de gemeente een vergoeding aanvragen. Als zorgontvanger kunt u via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) een aanvraag doen. In deze wet staat dat mensen met een beperking financiële steun krijgen om langer of zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Na een Wmo-aanvraag komt de Wmo-consulent van de gemeente langs. De consulent brengt in kaart welke hulp iemand nodig heeft. Als mantelzorger kunt u aangeven dat respijtzorg nodig is, zodat dit kan worden meegenomen in de vergoeding.
Daarnaast kan er financiële steun worden uitgekeerd in de vorm van een pgb. Bij deze subsidie krijgt iemand een budget om zelf specifieke hulp of zorg kan in te kopen. Bijvoorbeeld hulp in de huishouding of aanpassingen in huis, zoals deuren die automatisch opengaan of een traplift. Als u de zorg levert waarvoor het Pgb is gegeven, kunt u vanuit het pgb worden betaald. Dit moet u officieel vastleggen in een zorgovereenkomst bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Het pgb wordt namelijk gestort op een rekening bij deze bank, niet op de eigen bankrekeningen. Via deze bank worden de zorguitbetalingen geregeld. Als mantelzorger heeft u in de meeste gevallen de ‘Zorgovereenkomst met partner of familielid’ nodig. Het SVB helpt u bij het kiezen van de juiste overeenkomst.
Mantelzorgondersteuning van de gemeenten
Als mantelzorger heeft u zelf soms ook recht op vergoedingen vanuit de gemeente. Voorbeelden hiervan zijn parkeer- en reiskostendeclaratie of een OV-pas met reistegoed. De mantelzorgvergoedingen en voorwaarden verschillen per gemeente. U kunt bij uw eigen gemeente én de gemeente waar de persoon waar u voor zorgt woont, vragen welke mantelzorgkosten precies worden vergoed. Veel gemeenten bieden deze mantelzorgvergoedingen:
Parkeren en reizen
Betaalt u parkeergeld in de buurt van de woning van uw mantelzorgontvanger? Soms kunt u een mantelzorgerparkeervergunning aanvragen. Dat doet u bij de gemeente waarin de zorgontvanger woont. De zorgontvanger moet hiervoor vaak een indicatie hebben die aangeeft dat hij of zij mantelzorg nodig heeft. Daarbij vergoeden sommige gemeenten uw reiskosten als u leeft van een bijstandsuitkering. Vraag hiernaar bij uw gemeente.
Mantelzorgcompliment
Mantelzorgers krijgen in bijna elke gemeente een mantelzorgwaardering, het zogenoemde mantelzorgcompliment. Wat u krijgt, verschilt per gemeente. Het kan gaan om een geldbedrag, gratis dagjes uit of kortingsbonnen voor (lokale) winkels. Het compliment vraagt u als mantelzorger aan bij de gemeente waarin de zorgontvanger woont. In de meeste gevallen kan dit via de gemeentewebsite.
Meer over langer thuis wonen